Klimalardan önce insanlar nasıl serinliyordu?

Peki, insanlar klimalardan önce soğutma için ne kullandı? Herhalde uzun sıcak yazlar boyunca hayatları dayanılmaz olmalıydı. Yoksa öyle değil miydi?

Sonradan anlaşıldı ki onlar iklimle gayet güzel başa çıkmışlar ve sizin de göreceğiniz gibi çeşitli çözümler kullanmışlardır. Willies Carrier, 1902'de klima olarak bildiğimiz şeyi icat ettiğinde, evinizi soğutmak niyetinde değildi. Bu ilk klimalar endüstriyel kalite kontrolde kullanılmak üzere tasarlanmıştır. Çelik ve cam gökdelenlerin gittikçe artması çalışmak için klima ihtiyacı yaratmıştır. Daha sonraları bu teknolojinin kitlesel olarak benimsenmesi, geleneksel mimari detaylar ve alışkanlıkları sonsuza kadar değiştirdi.
Peki insanlar klimadan önce nasıl serinliyordu? Hadi bazı örneklere bakalım. Aşağıdakiler hayal edebileceğiniz kadar kapsamlı değildir.

Yeraltında yaşamak
Evet, klimalardan önce bazı insanlar yeraltında yaşadı. Bu atalarımızın evlerinin sıcaklığını kontrol etmek için uyguladığı en eski stratejilerinden biridir. Mağara konutları da bundan sayılır, ayrıca biz yerleşimleri güçlendirmeye başlayana kadar güvenlik ve savunma sağlamıştır.

İklim kontrolü açısından bakıldığında, bir mağarada veya yeraltında yaşamak tüm yıl boyunca istikrarlı sıcaklıklar sunar. Dünyanın bazı yerlerinde tüm şehirler yeraltında inşa edilmiş, Kapadokya gibi.

Türkiye'de bulunanların modern örnekleri, bir kent yerine işyeri olmasına rağmen, Subtropolis'te bulunabilir. Kansas City’de bulunan bu tesis, dünyanın en büyük yeraltı depolama tesisi ve perakende kompleksidir. 5 milyon metrekare alana sahip tesiste Hallmark Cards ve US Postal Service'de dahil olmak üzere 50’den fazla işletme ve kuruluş var.
Yeraltında yaşamak size göre olmayabilir, ancak bu soğutma yöntemi günümüzde derin geniş bodrumlarda, iki katlı evlerde ve yamaçlara inşa edilmiş evlerde var. Bu alanların yaz mevsiminde bile genellikle güzel ve serin olduğunu hemen anlayacaksınız.

Kalın duvarlar
Kalın duvarlar insanların klimalardan önce evlerini soğutmasına yardımcı oldu. Mağara konutlar daha sonra yerel taşlar veya insan yapımı tuğlalarla kalın duvarlı konutlar inşa etmek için bir şekilde kopyalanmıştır. Kalın duvarlar yıl boyunca nispeten stabil iç sıcaklığı korur.
Taş duvarlar büyük ısı iletkenleridir. Her ne kadar ısıyı absorbe etmesi uzun zaman alsa da, bu enerji bir kez tutulduktan sonra bazen günler boyunca sonradan yayılabilir. Kış mevsiminde bu ısıyı korumak maliyetli olabilir, ancak yaz aylarında güzel ve serin kalacaktır.

Yüksek tavanlar ve bacalar
Özellikle 17. ve 19. yüzyıllar arasında inşa edilmiş eski binalar genellikle yüksek tavanlara sahiptir. Bu tip bina tasarımı iç hava konveksiyonundan yararlanır. Isı odanın üst kısmında toplanır bu yüzden alt kısımlar nispeten daha serin olur. Tavan vantilatörleri sıcak havayı yazın çekerek, kış aylarında ise iterek bu etkiyi vurgulayabilir. Birden fazla katı olan eski binalar da baca etkisinden yararlandı.

Gölgede yaşamak
Yaz aylarında evlerin en büyük sorunlarından biri, pencerelerden giren güneş ışınlarıdır. Daha eski evlerde bu durumu hafifletmek için Doğu ve Batı cephelerine yaprak döken ağaçlar dikilirdi. Bu ağaçlar yaz aylarında Güneş ışığının direkt eve girmesini etkili bir şekilde engeller. Yapraklar sonbaharda döküldüğünde ise güneş ışığı evinizi ısıtır. Ayrıca ağaçlar gölge ve esinti yaparak da serinlik verirler.

Verandada uyumak
Özellikle sıcak iklimlerde eski binaların ön verandaları bulunurdu. Verandalar sıcak gecelerde dinlenmek ve hatta uyumak için harika bir yer olurdu. Ne yazık ki otomobillerin, televizyonların ve klimanın ortaya çıkışı bu geleneği yavaş yavaş öldürmeye başladı.
Sonuç olarak klima öncesi hayat hiç de kötü değildi. İnsanlar, binlerce yıldır günümüzden çok daha sıcak iklimlerde çalışmakta ve yaşamakta, kendilerini ve evlerini buna göre uyarlamaktadır.
Yazın sıcaklarda klimayı çalıştırmak yerine verandada oturmak güzel olabilir ama şehirlerde yaşayanlar için bu seçenek yok gibi. Yeni yapılan binalarda balkon bile yok. İklimle başa çıkabilmek için mimarların geleneksel detaylara ve pasif tasarıma önem vermesi gerekiyor.

Kaynak: interestingengineering.com

• pasif tasarım
• doğal havalandırma
• klima
• soğutma
• havalandırma
• yaz
• iklimlendirme