Çoğumuz hava, su ve toprak kirliliğine aşinayız ancak ışığın da kirletici olabileceğini biliyor muydunuz? Işık kirliliğinin nedenleri ve etkileri? Işık kirliliğini nasıl önleriz?
100 yıldan daha kısa bir süre önce herkes görkemli bir gece gökyüzü görebilirdi. Şimdi ise dünyadaki milyonlarca çocuk yaşadıkları yerlerde Samanyolu'nu göremiyor. Gece yapay ışığın kullanımının artması ve yaygınlaştırılması yalnızca evren görüşümüzü bozmakla kalmamakta, çevreyi, güvenliğimizi, enerji tüketimimizi ve sağlığımızı olumsuz yönde etkilemektedir.
Çoğumuz hava, su ve toprak kirliliğine aşinayız ancak ışığın da kirletici olabileceğini biliyor muydunuz?
Yapay ışığın uygunsuz veya aşırı kullanımı – ışık kirliliği olarak da bilinir - insanlar, yaban hayatı ve iklim için ciddi çevresel sonuçlar doğurabilir. Işık kirliliğinin nedenleri arasında şunlar bulunur:
Kamaşma (Glare) - görsel rahatsızlığa neden olan aşırı parlaklık
Gök parlaması (Skyglow) – yerleşik alanlarda gece gökyüzünün aydınlatılması
Işık taşması (Light trespass ) - ışığın amaçlanmamış veya gerekli olmadığı yeri aydınlatması
Aşırı ve karışık ışık (Clutter) - parlak, kafa karıştırıcı ve aşırı ışık kaynakları grupları
Işık kirliliği, endüstriyel medeniyetin bir yan etkisidir. Dış ve iç aydınlatma, reklam panoları, ticari mülkler, ofisler, fabrikalar, sokak lambaları ve aydınlatılmış spor mekanları bu kirliliğe neden olmaktadır.
İşin gerçeği, gece kullanılan dış aydınlatmanın verimsiz, aşırı aydınlık, kötü hedeflenmiş, uygun olmayan kapaklı ve çoğu durumda tamamen gereksiz olması. Bu ışık ve ışığı yaratmak için kullanılan elektrik, insanların aydınlatmak istedikleri gerçek nesnelere ve alanlara odaklanmak yerine gökyüzüne giderek boşa harcanmaktadır.
Işık Kirliliği Ne Kadar Kötü?
Dünya nüfusunun çoğunluğu ışık kirliliği olan gökyüzü altında yaşarken, aşırı ışıklandırma uluslararası bir endişe kaynağıdır. Kentlerde veya banliyölerde yaşıyorsanız, bu tür kirliliği görmek için yapmanız gereken tek şey, geceleri dışarı çıkıp gökyüzüne bakmaktır.
2016'da çığır açan Yapay Gece Gökyüzü Parlaklığının Dünya Atlası’na (World Atlas of Artificial Night Sky Brightness) göre, dünya nüfusunun yüzde 80'i parlak gökyüzünün (skyglow) altında yaşıyor. Amerika Birleşik Devletleri'nde ve Avrupa'da halkın yüzde 99'u doğal bir gece yaşayamaz!
Bulunduğunuz yerdeki ışık kirliliğinin ne durumda olduğunu görmek isterseniz, şehrinizin ışıklarının kuşbakışı görünümü için Dünya Atlası (World Atlas) verilerinden veya NASA Blue Marble Navigator'dan oluşturulan bu interaktif haritayı kullanın. Google Earth kullanıcıları, "Dünya Atlası" verilerinden oluşturulmuş bir yer paylaşımı indirebilir. Ve sekiz yıldır bilim insanları tarafından toplanan verilerle yaratılan ışık kirliliği haritası verilerini kontrol etmeyi de unutmayın.
Işık Kirliliğinin Etkileri
Üç milyar yıl boyunca Dünya üzerindeki yaşam, yalnızca Güneş, Ay ve yıldızların aydınlatmasıyla yaratılmış olan bir ışık ve karanlık ritminde var oldu. Şimdi ise yapay ışıkların karanlığın üstesinden geldiği geceleri şehirlerimiz parlıyor bu da doğal gece-gündüz modelini bozuyor ve çevremizin hassas dengesini değiştiriyor.
Bu ilham veren doğal kaynağın kaybedilmesinin olumsuz etkileri soyut görünebilir. Ancak giderek artan kanıtlar, parlayan gece gökyüzünü doğrudan ölçülebilir olumsuz etkilere bağlıyor:
Artan enerji tüketimi
Ekosistem ve vahşi yaşamın bozulması
İnsan sağlığının zarar görmesi
Suç ve güvenliği etkilemesi
Işık kirliliği her vatandaşa zarar veriyor. Neyse ki, ışık kirliliği konusundaki endişeler çarpıcı bir şekilde yükseliyor. Gün geçtikçe artan sayıda bilim insanı, ev sahipleri, çevre grupları ve sivil liderler doğal gecenin geri getirilmesi için harekete geçiyor. Her birimiz, yerel, ulusal ve uluslararası ışık kirliliği ile mücadele için pratik çözümler uygulayabiliriz..
Yardım Edebilirsin!
İyi haber, diğer birçok biçiminden farklı olarak ışık kirliliğinin geri çevrilebilir olması ve her birimiz bir fark yaratabiliriz! Sadece ışık kirliliğinin bir problem olduğunun farkında olmak yeterli değildir; eyleme ihtiyaç vardır. Geceleri kendi evinizdeki ışığı en aza indirgeyerek başlayabilirsiniz. Bunu basit adımları izleyerek yapabilirsiniz.
Daha fazla bilgi edin. Işık Kirliliği blog yazılarına göz atın
Sadece ve gerekli yerde aydınlatma kullanın
Emniyet önemliyse, hareket sensörlü ışıkları ve zamanlayıcıları takın
Tüm dış aydınlatmalara uygun şekilde kalkan yapın
Işığınızı içeride tutmak için panjurları kapalı tutun
Vatandaş bilim insanı olun ve ışık kirliliğini ölçmeye yardımcı olun
Dış Aydınlatma Hakkında Daha Fazla Bilgi Edinin
Daha sonra bunları ailenize ve arkadaşlarınıza iletin ve onlardan da başkalarına anlatmasını söyleyin. Birçok kişi ışık kirliliği ve yapay ışığın geceleri olumsuz etkileri hakkında ya bir şey bilmiyor ya da anlamıyor. Bizler konuyu diğerlerine açıklamak için elçi olalım ve artan bu sorunun farkındalığını artırmaya ve daha fazla insana doğal gece gökyüzünü korumak için gerekli adımları atmalarına yardımcı olalım. Kaynak: darksky.org
Editor - yesilodak.com